Dönem Ödevim

Kayaç


Kayaç, mineral topluluklara verilen ad. Çeşitli mineralleri veya taş parçacıklarının veya tek bir mineralin çok sayıda birikmesinden meydana gelir.
Granit ve bazalt çeşitli minerallerdei kum taşı, değişik kum tanelerinden, mermer ve kuvarsit tek bir mineralden oluşmuş kayaçlardır.
Kayaçların oluşumları sırasındaki doğal ortamı yansıtan bir çeşit belgelerdir. Yer kabuğunun jeolojik gelişmesinin izleri bu çeşit kayaç üzerinde izlenmiştir. Bu nedenle onlar yer kabuğunun doğal belgeleri sayılır.
Bugün yeryüzünde hüküm süren fiziksel olaylar, akarsuların aşındırma ve taşıma etkileri, çöllerde ve denizlerin değişik bölgelerinde farklı tortulların çökertilmesi, yeryüzünün değişik iklim kuşaklarının bulunması gibi jeolojik olayla bütün yer tarihi boyunca hep aynı şekilde, aynı düzende oluşmuştur. Yani eski jeolojik devirlere ait kayaçların oluşumu bugün yeryüzünde hüküm süren fiziksel olayların ışığı altında yorumlanabilir. Böylece kayaçlar oluşumu sırasında mevcut olan doğal ortamı aynen yansıtırlar.


Konu başlıkları
1 Tortul kayaçlar
1.1 Kırıntılı tortul kayaçlar 1.2 Organik tortul kayaçlar 1.3 Kimyasal tortul kayaçlar
2 Magmatik kayaçlar
2.1 Volkanik kayaçlar (Yüzey kayaçları-Dış Püskürük Kayaçlar) 2.2 Damar kayaçlar
3 Metomorfik kayaçlar(Başkalaşım Kayaçları)
Tortul kayaçlar

Sedimantasyon sonucu meydana gelen kayaçlardır. Çoğu kez fosil içeririler.Yeryüzünü oluşturan kayaçlar dış kuvvet (akarsular,rüzgarlar,buzullar, dalga ve akıntılar vs.)tarafından ufalanır ve taşınır. Taşınan malzemeleri akarsu,göl ve okyanus tabanları ile çukur alanlarda tabakalar halinde biriktirilir. Bu tabakalar zaman içinde sıkışarak tortul kayaçlara dönüşür...

Kırıntılı tortul kayaçlar

Çeşitli büyüklükteki taş ve mineral parçalarda karalardaki ve denizlerdeki tortullaşma havzalarını çökelmeleriyle meydana gelen taneli kayaçlardır. Değişik boyuttaki taneleri birbirleriyle çimento maddeleriyle birleşmeleri sonucu çimentolu kayaçlar kum taşı, kireç taşı gibi taneleri birbirine bağlayarak madde bulunmadığından çimentosuz tortul kayaçlar oluşur.
Kırıntılı tortul kayaçlar tane çapı 2 mm'den büyük ve çakıl, moloz, konglomera gibi kayaçlardır. 2 mm'den 0,2 mm'ye kadar olan kısma kum, karışık kum, kumtaşı, kuvarsit, gibi kayaçlardır. Tane çapı 0,2 mm'den 0,02 m^'ye kadar olan kısım mil ondan daha küçükler genellikle mil+kil şeklinde geçer.

Organik tortul kayaçlar

Forominiferalar, mercanlar, sünger gibi kayaç yapıcı organizmalardan veya bunların irili ufaklı parçalarından oluşan kayaçlardır.petrol ve kömür organik buna örnektir.

Kimyasal tortul kayaçlar

Doygun eriyiklerden çökelme sonucu meydana gelirler. Mağralardaki sarkıt ve dikitler, deniz kıyılarındaki kireçli ve demirli oolitler, kapalı göllerin kenarlarındaki tuz oluşumları su kaynakları etrafındaki traverten oluşumları %35'i kadar kireç taşları oluşturur. Kireç taşları yapı taşı, stabilize malzeme, kireç yapımında ve döşemecilikte, çelik sanayisinde ve ilaç sanayisinde kullanılır.

Magmatik kayaçlar

Erimiş halde bulunan bir silikat hamuru durumunda olan mağmanın yer kabuğunun derinliklerinde yavaş yavaş veya yeryüzünde aniden soğuması ile oluşurlar. Bu kayaçlar genel olarak kristallerde oluşmuş kütle halindeki kayaçlardır.
yerin derinliklerinde oluşan iç püskürük kayaçların başlıcaları;granit siyenit,diorit ve gabrodur.örneğin granitsert ve aşınmaya karşı dayanıklıdır.

Volkanik kayaçlar (Yüzey kayaçları-Dış Püskürük Kayaçlar)

Bu kayaçlara yüzey kayaçlarıda denir. Bunlar yarı kristalli çoğu kez gözle görülebilen çeşitli kristaller, kristal olmayan genellikle camsı hamur içinde dağılmış serpilmiş durumda bulunurlar. Andezit ve bazalt örnek verilebilir. volkan tüfü, volkan bombası. volkan camı, bazalt, andezit ve volkan camı da örnek gösterilebilir bu tür kayaclara.

Damar kayaçlar

Derinlik kayaçları ile yüzey kayaçları arasında bir geçiş safhasını oluşturur. Mikro kristallerdir. Diğer kayaçların yarık ve çatlaklarında yer alır. genellikle içeriği silikatlerden oluşur.

Metomorfik kayaçlar(Başkalaşım Kayaçları)

Tortul veya magmatik kayaçların sıcaklık, basınç, gerilme ve kimyasal aktivitesi olan sıvıların etkisiyle değişmeleri, başkalaşımları sonucu oluşurlar. genellikle kristallerin şiştozite gibi paralel yapılar oluşturmasıyla karakteristiktirler. Metomorfizma yer kabuğunun derinliklerinde hüküm süren fiziksel ve kimyasal şartların etkisiyle kayaçlarda meydana gelen transformasyonu olayıdır. Mineraller belirli bir sıcaklık ve basınç altında dengeli durumdadırlar. Eğer sıcaklık ve basınç değerlerinde bir artma veya değişme olmuşsa mineralde de değişme olur. Mineral aynı kimyasal bileşimde başka bir duyarlı minerallere dönüşür ve sonuç olarak coğrafi konumu değişir. Kalker-->mermer granit-->gnays kömür--->elmas kil taşı->şiste dönüşür